مقایسه زندگی زنان در دوران حکومت جمهوری اسلامی و امارت اسلامی

ماهنور

حکومت‌ها و نظام‌های حاکم بر یک کشور، بی‌تأثیر بر زندگی شهروندان کشور نیستند. در افغانستان، دو دوره حکومت جمهوریت و حکومت طالبان، تفاوت‌های قابل توجهی در زندگی زنان به وجود آورده است. در این مقاله، تلاش می‌کنیم تا با مقایسه وضعیت زنان در این دو دوره، به پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی این تفاوت‌ها پرداخته و نتایج آن را بررسی کنیم.

 حکومت جمهوریت و وضعیت زنان

پس از سقوط حکومت طالبان در سال ۲۰۰۱، زنان افغان با دستاوردهایی در زمینه حقوق مدنی و اجتماعی مواجه شدند. در این دوره، زنان به حق تحصیل، کار و حضور در فضاهای عمومی دست یافتند. 

محدودیت‌های تحصیلی

در دوره جمهوریت، زنان به صورت گسترده‌تر در مدارس و دانشگاه‌ها حضور پیدا کردند. به عنوان مثال، در دانشگاه کابل تنها ۱۵ درصد از دانشجویان زن بودند قبل از حکومت طالبان، اما این عدد به ۳۰ درصد افزایش یافته و زنان در تمام فعالیت های علمی و تدریسی دوشا دوش مردان سهم خود را برای بقای علم و ساینس ادا می‌کردند. زنان در رشته های طبی، علوم اجتماعی، حقوقی، و امنیتی پیشرفت چشمگیری داشتند طوری که بیشتر اختراعات علمی، پروسه های پیچیده جراحی، مسائل پیچیده انجنیری، تدریس و فعالیت های نمادین زنان مانند الماس درخشان می‌درخشیدند.

 محدودیت‌های شغلی

زنان نیز در دوره جمهوریت فرصت‌های شغلی بیشتری داشتند و می‌توانستند در بسیاری از حوزه‌ها فعالیت کنند. بر اساس آمارها، حدود ۲۵ درصد از کارمندان دولتی زن بودند. در سکتور های خصوصی هم چنان زنان فعالیت ارزنده ی داشتند. در تجارت های کوچک و بزرگ، صنایع دستی، فعالیت های رسانه ی، عرضه خدمات صحی و بانکداری زنان فعالانه موجود بودند.

 حقوق مدنی و حقوق انسانی

در این دوره، حقوق مدنی و انسانی زنان بهبود یافت و زنان به تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی کشور دست یافتند. آنان در دفاتر وکالت، محاکم و قضایی فعالیت داشتند و برای حقوق زنان، مبارزه با خشونت علیه زنان، مبارزه با خشونت علیه اطفال و نوجوانان نقش داشتند. در حقیقت هر آنچه زنان در دوران حکومت جمهوریت داشتند خود با مبارزه و تلاش بدست آورده بودند. آنان به تنهایی اعتراضات و گردهمایی شکل می‌دادند و به این طریق حقوق زنان را از متخلفین آن می گرفتند.

 حکومت طالبان و وضعیت زنان

پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال‌های اخیر، وضعیت زنان افغان روندی متفاوت را طی کرده است.

 محدودیت‌های تحصیلی

طالبان محدودیت‌هایی شدیدتری بر تحصیل زنان اعمال کرده است. در بسیاری از مناطق، زنان مجاز به تحصیل در دانشگاه نیستند و تنها اجازه تحصیل در مدارس ابتدایی و متوسطه را دارند. تنها انستیتوت های نیمه عالی صحی برای زنان فعال است که آن هم تحت محدودیت های شدید زنان اجازه تحصیل دارند. هم چنین زنان اجازه رفتن به کتابخانه عمومی، لابراتوار های طبی و شفاخانه ها را ندارند. هم چنین رشته های تحصیلی مانند حقوق و علوم سیاسی، اقتصاد و دیگر رشته ها برای زنان ممنوع شده است.

 محدودیت‌های شغلی

زنان در زمینه کار و فعالیت‌های اقتصادی نیز محدود شده‌اند. بسیاری از زنان به دلیل فشارها و تهدیدات، از فعالیت در بازار کار منع شده‌اند. زنان که استقلال مالی داشتند اکنون در حالت روانی وخیمی قرار دارند، در حوزه های سیاسی، حقوقی و اقتصادی برای زنان حق اشتراک و نظر دهی وجود ندارد، زنان که کار می‌کنند مجبورند فقط در حوزه صحی محدود شوند و با پذیرش قوانین سخت گیرانه طالبان مانند داشتن محرم و حجاب افراطی با شرایط سخت و نابسامانی دست و پنجه نرم می‌کنند.

 پوشش و پوشاک

طالبان تقاضای پوشش افراطی برای زنان را افزایش داده و زنان مجبور به پوشیدن لباس سنگین و پوشاک سنتی شده‌اند. حجاب که آنان برای زنان به صفت حجاب اسلامی تحمیل می‌کنند برخواسته از یک ایدئولوژی افراطی بوده که در هیچ یک از کشور های اسلامی دیگر وجود ندارد. حتی طالبان با ادعای پوشش نامناسب زنان که صورت شان نمی پوشانند دستگیر، زندانی و سپس توسط نیرو های شان مورد تجاوز جنسی و روانی قرار میگرند.

 محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی

زنان به شدت محدود شده‌اند در مواردی مانند حضور در فضاهای عمومی، دسترسی به خدمات صحی و حتی تحرک در فضاهای عمومی. اگر زنی در یکی از راهپیمایی های اجتماعی شرکت کند زندانی و سپس مورد شکنجه جنسی و فزیکی قرار میگرد که گزارش های آن همواره از طریق شبکه های اجتماعی به نشر می‌رسد.

در زمان حکومت طالبان

تلاش‌های زنان برای حفظ حقوق و کسب حقوق مدنی در زمان حکومت طالبان با چالش‌های فراوانی مواجه است. بازگشت طالبان به قدرت، باعث تشدید محدودیت‌ها برای زنان شده و آزادی‌های کسب شده در دوره‌های قبلی را ضرب صفر کرده و اگر زنی در این ارتباط صدا بلند کند و خواهان حقوق مدنی و انسانی اش شود زندانی و سپس شکنجه می شوند.

 فشارها و تهدیدات

زنان در زمان حکومت طالبان تحت فشارهای زیادی قرار دارند. زنانی که به دلیل مخالفت با قوانین طالبان، اهتراز کرده یا در فعالیت‌های سیاسی شرکت کرده‌اند، با تهدیدات و خطرات جانی مواجه هستند.

 پوشش زنان

طالبان مصمم به اجبار زنان برای پوشش مناسب است. این تغییر در پوشش زنان باعث تبدیل شدن زنان به یک وسیله اجتماعی شده است و بر اساس قوانین طالبان، هرگونه نقض در این زمینه با جریمه و مجازات شدید همراه است.

 زنان و زندگی اجتماعی

زنان در حکومت طالبان محدود به منزل و خانه شده‌اند و تنها در موارد ضروری می‌توانند به خارج از منزل بروند. حتی حضور در مکان‌های عمومی و مراکز تفریحی برای زنان محدود و تحت نظر سخت قوانین طالبان است.

 نتیجه‌گیری

با توجه به مقایسه مذکور، می‌توان گفت که در دوره حکومت جمهوریت، زنان افغان به حقوق بیشتری دست یافته و وضعیت زنان نسبتاً بهتر بوده است. در مقابل، حکومت طالبان با اجرای قوانین و محدودیت‌های افراطی، زنان افغان را به یک وضعیت بسیار دشوار و ناامید کرده است. تلاش‌های زنان برای حفظ حقوق و کسب حقوق مدنی در این دوره با چالش‌های فراوانی مواجه است و وضعیت زنان به شدت تحت فشار و محدودیت قرار دارد.

 پیامدها و اثرات بر جامعه

این محدودیت‌ها و تحدیدات بر زنان تنها تاثیر مستقیم بر زندگی زنان نداشته، بلکه به شکل غیرمستقیم نیز بر جامعه و اقتصاد کشور تأثیر گذاشته است. بازداشت و زندانی کردن زنان فعال سیاسی و فرهنگی، باعث شده تا زنان از شرکت در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی بی‌خبر و خسته شوند.

 نتیجه کلی

به طور کلی، وضعیت زنان در افغانستان بستگی به نوع حکومت و سیاست‌های آن دارد. حکومت‌هایی که به حقوق زنان احترام می‌گذارند و آن‌ها را حقوق شهروندی می‌دانند، به سرعت موفقیت‌هایی را در زندگی زنان داشته‌اند، در حالی که حکومت‌هایی که با محدودیت‌ها و فرهنگ‌های سنتی مخالفت می‌کنند، وضعیت زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند و آن‌ها را به یک زندگی محدود و کنترل‌شده محکوم می‌کنند.

ماهنوراز یک پوهنتون طبی در ولایت بلخ فارغ التحصیل شد و سپس به عنوان رئیس یکی از دانشکده های آن و درعین حال به عنوان قابله حرفه ای کار کرد. او امروز برای یک سازمان غیردولتی در ولایت هرات کار می کند.

توجه: مسئولیت محتوای مقاله به عهده نویسنده می باشد. شبکه افغان دیاسپورا در قبال اظهارات نادرست در این مقاله مسئولیتی نخواهد داشت.