د پاکستان سیاسي مداخله او د افغانستان پر ملي سرچینو فشار
Photo by @AADIL for ADN
محمود صافی
په داسې حال کې چې افغانستان له درنو سیاسي، اقتصادي او امنیتي ننګونو سره مخ دی، پاکستان د دې هېواد په داخلي چارو کې سیاسي لاسوهنه، تخریبي هڅې، او د ملي سرچینو پر وړاندې خنډونه رامنځته کوي. دا مداخله د تاریخي، جغرافیوي، او ستراتیژیکو عواملو پر بنسټ ولاړه ده، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ ژور رقابت تغذیه کوي.
د پاکستان د مداخلې بنسټیز لاملونه
۱. ستراتیژیک ژوروالی:
پاکستان هڅه کوي افغانستان د یوه ژور ستراتیژیک شاتهکتونکي زون په توګه وکاروي، څو د هند پر وړاندې د احتمالي جګړې په صورت کې تکیه ځای ولري. له همدې امله، هڅه کوي په افغانستان کې خپلپلوه حکومتونه رامنځته کړي.
۲. د هند او افغانستان اړیکې:
پاکستان د افغانستان او هند ترمنځ نږدې اړیکې د خپلو ملي ګټو پر وړاندې تهدید ګڼي. د هر ستراتیژیک تړون یا پراختیایي همکاریو پرمهال پاکستان اندېښمن کېږي.
۳. د ډیورند کرښه او د پښتنو یووالی:
د ډیورند کرښه یوه نهمنل شوې کرښه ده، او د دواړو خواوو پښتنو ژبني، فرهنګی او تاریخي پیوستون د پاکستان لپاره یوه ستراتیژیکه اندېښنه ده.
۴. د طالبانو ملاتړ او نفوذ:
پاکستان له طالبانو سره اوږدمهاله اړیکې لري او هغوی ته د نفوذ وسیله ګڼي، خو له هغه وروسته چې طالبان د پاکستان له توقع سره سم عمل ونه کړ، اړیکې ترینګلې شوې.
۵. اقتصادي ګټې او تجارتي انحصار:
پاکستان غواړي افغانستان د خپل اقتصاد تابع وساتي او نړیوالو بازارونو ته د هغه له لارې لاره ومومي.
۶. د افغانستان بېثباتي:
پاکستان نه غواړي یو باثباته، خپلواک او سیاسي خپلواکي لرونکی افغانستان رامنځته شي، ځکه دا به د پاکستان سیمهییز رقابت ته خطر وي.
د افغانستان د اوبو پر سر فشار
۱. د کونړ سیند اهمیت:
کونړ سیند چې د اباسین یوه مهمه فرعي څانګه ده، د پاکستان لپاره حیاتي دی. د افغانستان له لورې د بندونو جوړول، د اوبو مدیریت، او د برېښنا تولید، د پاکستان اقتصادي انحصار له خطر سره مخ کوي.
۲. د بندونو مخالفت – ستراتیژیک دلیلونه:
- د اوبو کمښت ویره
- د هند د مرستو پر وړاندې حساسیت
- اقتصادي پیاوړتیا د پاکستان د ستراتیژۍ خلاف ده
د بندونو لویې پروژې
۱. د شال بند پروژه (خاص کونړ):
برېښنا تولید: ۱۱۰ میګاواټه
کارونې: زراعت، د سیلابونو کنټرول، د خړوبونې پراختیا
۲. د دالو بند پروژه:
برېښنا تولید: ۱۵۰ – ۲۵۰ میګاواټه
ځای: د خاص کونړ او دانګام ترمنځ
کارونې: زراعت، د اوبو ذخیره، د سیلابونو کنټرول
افغان دولت د هند له پانګوالو سره د دې بند د تمویل لپاره خبرې کړي دي.
پایله او سپارښتنې
د کونړ د بندونو د جوړونې ګټې:
۱. د برېښنا مکمل تولید.
۲. افغانستان به د برېښنا په برخه کې له بهرنیو هیوادونو نه مستقل شي.
۳. اقتصادي پرمختګ:
د کرنې وده، فابریکو ته برېښنا برابرول، او د خلکو ژوند ښه کول.
۴. د اوبو کنترول: د سیلابونو تاوان به کم شي او د وچکالۍ مخه به ونیول شي.
۵. سیاسي او اقتصادي خودکفایي: افغانستان به خپلې طبعي منابع د خپل کنترول لاندې راولي، د سرلوړي افغانستان د یووالي او وحدت لپاره.
محمود صافی – د سیاسي او پوځي چارو کارپوه
یادونه: د مقالې محتوا یوازې د لیکوال مسؤلیت دی. د افغان دیاسپورا شبکه به په مقاله کې د هر ډول ناسم یا غلط بیان مسؤلیت په غاړه نه اخلي.
