مستند آخرین سفیر: دیپلماسی با صدای مقاومت
Photo: @Ali Ahmad for ADN
پس از فروپاشی جمهوری افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان در اگست ۲۰۲۱، بسیاری از دیپلومات‌های افغان یا استعفا دادند یا توسط رژیم طالبان برکنار شدند. اما منیژه باختری راه دیگری را انتخاب کرد. او همچنان به عنوان سفیر افغانستان در اتریش فعالیت می‌کند – نه به نمایندگی از طالبان، بلکه به عنوان صدای مردم افغانستان.
فلم مستند «آخرین سفیر» به کارگردانی ناتالی هالا، فیلم‌ساز اتریشی، طی سه سال و نیم ساخته شده و با تلفیقی از تصاویر مستند، مصاحبه‌ها و آرشیف‌های شخصی، روایتگر مقاومت باختری در تبعید است. این فلم به مناسبت روز جهانی زنان در دیپلماسی، در سینمای ناحیه پنجم شهر ویانا به نمایش درآمد و با حضور دیپلومات‌ها، مدافعان حقوق بشر و نمایندگان جامعه مدنی از کشورهای مختلف همراه بود.
باختری در سخنرانی‌ای که پس از نمایش فلم، به صورت مجازی انجام داد، گفت: «من نمایندهٔ حکومت طالبان نیستم، من نمایندهٔ مردم خود هستم.» باختری که یکی از چهره‌های برجسته در حوزهٔ دفاع از حقوق زنان به شمار می‌رود، با جسارت و صراحت به موضوعات مرتبط با سیاست، حقوق بشر و نقش دیپلماسی پرداخت.
باختری می‌گوید دیپلماسی صرفاً درباره پروتکل نیست، بلکه به شجاعت اخلاقی نیاز دارد. او تأکید کرد: «آیا دیپلماسی تنها درباره حرکت در چارچوب‌های رسمی است؟ یا می‌تواند بلند کردن صدا برای عدالت نیز باشد؟» او با اشاره به منع تحصیل دختران، ممنوعیت کار زنان و حذف کامل آنان از حیات اجتماعی گفت: «یک سیستم آپارتاید جنسیتی در افغانستان حاکم شده است.»
او همچنین هشدار داد که جهان نباید با طالبان به شکلی تعامل کند که منجر به مشروعیت‌بخشی به آن‌ها شود. باختری گفت: «چهار سال است که سازمان ملل و کشورهای مختلف تلاش کرده‌اند با طالبان تعامل کنند. اما آن‌ها نه گوش می‌دهند و نه تغییر می‌کنند.»
زنان افغان، دیپلماسی و ایستادگی
باختری همراه با دیگر اعضای دیاسپورای افغان از حرکت جهانی برای شناسایی «آپارتاید جنسیتی» به عنوان یک جنایت بشری حمایت می‌کند. به باور او، به رسمیت شناسی رسمی این واقعیت، می‌تواند گامی به سوی عدالت برای زنان افغان باشد.
او هشدار داد که طالبان در حال جایگزینی آموزش رسمی با مدارس دینی هستند. داده‌ها نشان می‌دهد بیش از ۶۸۰۰ مدرسه دینی و ۵۰۰۰مکتب مذهبی خصوصی در سراسر افغانستان فعال‌اند. «ما در حال تربیه نسل دیگری از افراط‌گرایان هستیم.»
فلم مستند «آخرین سفیر» نه تنها روایتگر داستان منیژه باختری ، بلکه روایتی برای مقاومت و عدالت است. این فلم، چهره‌ای از زنی را به تصویر می‌کشد که با وجود از دست دادن جایگاه رسمی‌اش، صدای خود را از دست نداده و نمی‌خواهد بی‌تفاوت بماند.
فلم مستند با صحنه‌ای تأثربرانگیز به پایان می‌رسد: باختری در کنار سرحد تاجیکستان و افغانستان ایستاده و از آن‌سوی دریای آمو به سرزمین خود می‌نگرد. این نزدیک‌ترین فاصله‌ای است که می‌تواند به وطن برسد—لحظه‌ای آمیخته با تبعید و دلتنگی که به‌روشنی احساسات را برمی‌انگیزد. در این‌جا، سنگینی عاطفی نقش او انکارناپذیر می‌شود: این‌چنین نزدیک به وطن، اما ناتوان از بازگشت.
